Makat sarkması nedir sorusunu açıklayan anatomik görsel

Makat Sarkması Nedir 

Makat sarkması, tıbbi adıyla rektal prolapsus, kalın bağırsağın son bölümünün yani rektumun anüsten dışarı doğru çıkması durumudur. Genellikle ıkınma, kronik kabızlık ya da yaşlanmaya bağlı olarak gelişir. Hem çocuklarda hem de yetişkinlerde görülebilmekle birlikte, ileri yaşlardaki kadınlarda daha sık rastlanır. Bu durum, kişinin yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir ve bazen utanma duygusu nedeniyle doktora başvurmak ertelenebilir. Oysa erken tanı ve doğru tedavi ile makat sarkması başarıyla kontrol altına alınabilir.

Makat Sarkması Belirtileri

Makat sarkması, başlangıçta hafif belirtilerle ortaya çıkabilir. Zamanla şikayetler artabilir ve günlük yaşamı olumsuz etkileyebilir. Belirtiler kişiden kişiye farklılık gösterse de en sık karşılaşılan bulgular şunlardır:

  • Makat bölgesinden dışarı çıkan doku: Tuvalet sırasında ya da sonrasında anüs çevresinde bir kitle veya şişlik hissedilir. Başlangıçta kendiliğinden içeri dönebilirken, ilerleyen evrelerde dışarıda kalabilir.

  • Dışkı kaçırma (inkontinans): Rektumun normal yapısı bozulduğu için gaz ya da dışkı kontrolü zorlaşabilir.

  • Tam boşalamama hissi: Tuvalet sonrası bağırsakların tamamen boşalmadığı hissi yaşanabilir.

  • Kanama veya akıntı: Makat çevresinde tahriş ya da sürtünmeye bağlı hafif kanamalar ve mukus benzeri akıntılar görülebilir.

  • Makat bölgesinde rahatsızlık veya ağrı: Özellikle uzun süre oturmak ya da ıkınmak ağrıya neden olabilir.

Bu belirtiler başka makat hastalıklarıyla (hemoroid, makat çatlağı vb.) karıştırılabilir. Bu nedenle şikayetler devam ediyorsa, uzman bir genel cerraha başvurmak önemlidir.

Makat Sarkması Neden Olur?

Makat sarkması (rektal prolapsus), genellikle anüs ve rektum çevresindeki kasların zayıflamasıyla ortaya çıkar. Bu durum, çeşitli nedenlerle gelişebilir ve yaşla birlikte görülme sıklığı artar. İşte makat sarkmasına yol açabilecek başlıca faktörler:

  • Kronik kabızlık: Uzun yıllar boyunca ıkınarak tuvalete çıkmak, rektumun zamanla dışarı doğru sarkmasına neden olabilir.

  • Uzun süreli ishal: Sürekli ishal de rektum bölgesine baskı yaparak benzer bir sonuç doğurabilir.

  • İleri yaş: Yaş ilerledikçe pelvik taban kaslarında zayıflama meydana gelir. Bu da makat bölgesinin destek yapısını bozabilir.

  • Doğum ve hamilelik: Özellikle çok sayıda normal doğum yapmış kadınlarda pelvik destek dokularının gevşemesiyle makat sarkması görülebilir.

  • Nörolojik hastalıklar: Parkinson, multipl skleroz ya da omurilik yaralanmaları gibi bazı sinir sistemi hastalıkları, makat kaslarının işlevini etkileyebilir.

  • Cerrahi işlemler: Daha önce geçirilmiş rektum ya da bağırsak ameliyatları da bu duruma zemin hazırlayabilir.

  • Genetik yatkınlık: Ailede benzer durumların olması, riskin artmasına neden olabilir.

Makat sarkmasının tek bir nedeni olmayabilir; çoğu zaman birden fazla faktör bir araya gelerek bu tabloyu oluşturur. Risk faktörlerinin bilinmesi, özellikle erken dönemde farkındalık sağlayarak hastalığın ilerlemesini önleyebilir.

Makat sarkmasına neden olan faktörleri gösteren açıklayıcı tıbbi görsel

Makat Sarkması Kimlerde Görülür?

Makat sarkması, her yaşta görülebilse de bazı kişilerde daha sık ortaya çıkar. Özellikle ileri yaştaki bireylerde pelvik taban kasları zamanla zayıfladığı için bu sorun daha yaygın hale gelir. Aynı şekilde, çok sayıda vajinal doğum yapmış kadınlarda da benzer şekilde pelvik bölgede destek dokular zayıflayabilir ve rektum sarkması gelişebilir.

Kronik kabızlık problemi olan bireylerde, sürekli ıkınma sonucu rektum zamanla dışarı doğru itilebilir. Öte yandan, sürekli ishal yaşayan kişilerde de benzer bir baskı oluşabilir ve bu durum makat sarkmasına neden olabilir. Bazı kişilerde doğuştan gelen pelvik kas zayıflığı ya da geçirilmiş cerrahi müdahaleler de bu duruma yol açabilir.

Bunlara ek olarak, sinir sistemi hastalıkları da rektum kasları üzerinde etkili olabilir. Parkinson hastalığı, multipl skleroz veya omurilik hasarı gibi durumlar, rektumun normal işlevini sürdürememesine neden olabilir. Nadiren de olsa çocuklarda da makat sarkması görülebilir; bu genellikle kabızlık sorunuyla birlikte ya da genetik yatkınlığa bağlı olarak gelişir.

Makat sarkmasına yol açan nedenler farklılık gösterebilse de, ortak nokta pelvik bölgedeki yapısal desteğin zayıflamasıdır. Bu nedenle risk taşıyan bireylerin, şikayetlerini ihmal etmeden uzman görüşü alması önemlidir.

Makat Sarkması Nasıl Teşhis Edilir?

Makat sarkmasının tanısı genellikle hastanın şikayetlerini detaylı bir şekilde anlatması ve fiziksel muayene ile konur. Hastalar genellikle dışkılama sırasında makattan bir şişlik çıktığını ya da tuvalet sonrası dışarıda kalan bir doku hissettiklerini belirtirler. Bu tür ifadeler, hekim için önemli ipuçlarıdır.

Fizik muayene sırasında hastadan ıkınması istenerek sarkmanın görülmesi sağlanabilir. Bu sırada rektumun dışarıya doğru çıkıp çıkmadığı değerlendirilir. Bazı durumlarda sarkma muayene sırasında görünür olmayabilir; böyle durumlarda hekimin hastayı öyküye dayanarak değerlendirmesi gerekir.

Kesin tanı için bazı yardımcı tetkikler de kullanılabilir. Rektoskopi veya kolonoskopi, makattan girilerek rektumun ve kalın bağırsağın iç yüzeyinin görüntülenmesini sağlar ve altta yatan başka hastalıkların varlığını araştırmak için önemlidir. Ayrıca defekografi adı verilen özel bir görüntüleme yöntemiyle, hastanın dışkılama anındaki pelvik taban hareketleri değerlendirilerek sarkmanın derecesi belirlenebilir.

Gerekli durumlarda MR defekografi gibi daha gelişmiş yöntemlere de başvurulabilir. Böylece yalnızca rektum değil, pelvik bölgedeki diğer yapıların da durumu analiz edilir.

Doğru teşhis, uygun tedavi planlaması için kritik bir adımdır. Bu nedenle makat bölgesinde fark edilen her türlü anormalliğin gecikmeden değerlendirilmesi büyük önem taşır.

Makat sarkması teşhisinde kullanılan tıbbi görüntüleme yöntemleri

Makat Sarkması Nasıl Tedavi Edilir?

Makat sarkmasının tedavisinde, hastalığın derecesi, hastanın yaşı, genel sağlık durumu ve şikayetlerinin şiddeti gibi faktörler dikkate alınır. Hafif vakalarda yaşam tarzı değişiklikleri ve bazı destekleyici yöntemlerle semptomlar kontrol altına alınabilirken, ileri düzey sarkmalarda cerrahi tedavi gerekebilir.

Erken evrelerde, dışkılama alışkanlıklarının düzenlenmesi oldukça önemlidir. Kabızlığın önlenmesi, lifli beslenme, bol su tüketimi ve tuvalet alışkanlıklarının düzenlenmesi gibi önlemler sarkmanın ilerlemesini yavaşlatabilir. Ayrıca pelvik taban kaslarını güçlendiren egzersizler de destekleyici tedavi olarak önerilebilir.

Ancak ileri evrelerde ya da sarkmanın dışarıda kalıcı hale geldiği durumlarda, cerrahi tedavi kaçınılmaz olur. Cerrahi seçenekler arasında sarkmanın karın bölgesinden ya da makattan girilerek düzeltildiği farklı yöntemler bulunur. Bu işlemlerde amaç, rektumun doğal pozisyonuna sabitlenmesi ve tekrarlamasının önlenmesidir. Hangi yöntemin uygulanacağına hastanın özel durumu değerlendirilerek karar verilir.

Cerrahi sonrası dönem de tedavinin başarısı için büyük önem taşır. Hastanın tuvalet alışkanlıkları, beslenme düzeni ve fiziksel aktivitesi dikkatle izlenmeli; cerrahi sonrası komplikasyonların önlenmesine yönelik önerilere uyulmalıdır.

Uygun yöntemle yapılan bir tedaviyle, makat sarkması kontrol altına alınabilir ve hastanın yaşam kalitesi önemli ölçüde artırılabilir.

Makat Sarkması Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Makat sarkması zamanında tedavi edilmezse, hastalığın ilerlemesi kaçınılmaz hale gelir. Başlangıçta yalnızca dışkılama sırasında ortaya çıkan geçici bir sarkma, zamanla kalıcı hale gelir ve rektumun sürekli olarak dışarıda kalmasına yol açabilir. Bu durum, hem fiziksel rahatsızlık hem de sosyal ve psikolojik sorunlara neden olabilir.

Makat sarkması tedavi edilmezse:

  • İleri düzey tahriş ve enfeksiyon riski: Dışarıda kalan bağırsak dokusu zamanla kurur, tahriş olur ve enfeksiyonlara açık hale gelir.

  • Kanama ve ülserasyon: Sürekli sürtünmeye maruz kalan dokuda kanamalar ve yara oluşumu (ülser) görülebilir.

  • Dışkı kaçırma (inkontinans): Sfinkter kasları zayıfladıkça, hasta dışkı veya gaz kontrolünü kaybedebilir.

  • Barsak tıkanıklığı ve dolaşım bozukluğu: Çok nadir de olsa sarkan rektum sıkışabilir (strangülasyon), bu da acil cerrahi gerektiren ciddi bir tabloya dönüşebilir.

Bu komplikasyonlar hem yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürür hem de tedaviyi daha zor ve riskli hale getirebilir. Bu nedenle makat sarkması şüphesi olan kişilerin zaman kaybetmeden bir genel cerrahi uzmanına başvurarak değerlendirme yaptırması, en doğru yaklaşımdır.

Makat Sarkması Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Makat sarkması nedir, nasıl anlaşılır?

Makat sarkması, rektumun anüs dışına çıkması durumudur. Genellikle dışkılama sonrası hissedilen şişlik, ıslaklık ya da kanama gibi şikayetlerle kendini belli eder.

Makat sarkması kimlerde daha sık görülür?

İleri yaş grubunda, çok doğum yapmış kadınlarda, kronik kabızlık veya ıkınma öyküsü olan kişilerde daha sık görülür.

Makat sarkması ile hemoroid nasıl ayırt edilir?

Her iki hastalık da anüsten dışarı çıkan dokuya neden olabilir. Ancak makat sarkması daha geniş alana yayılır ve genellikle dışkı kaçırma ile birlikte seyreder. Kesin ayrım için doktor muayenesi şarttır.

Makat sarkması ağrı yapar mı?

Başlangıçta belirgin ağrı olmayabilir; ancak ilerleyen evrelerde tahriş, ülser veya sıkışma gibi durumlarda şiddetli ağrı gelişebilir.

Makat sarkması kendiliğinden geçer mi?

Hayır, makat sarkması kendi kendine iyileşmez. Hafif vakalar için bazı egzersiz ve önlemler önerilebilir, ancak genellikle cerrahi tedavi gerekir.

Makat sarkması tedavisi nasıl yapılır?

Hastalığın evresine göre cerrahi tedavi seçenekleri uygulanır. Minimal invaziv tekniklerden, karın içi ameliyatlara kadar farklı yöntemler mevcuttur.

Makat sarkması ameliyatı zor mu, iyileşme süreci nasıldır?

Ameliyat hastanın genel durumuna göre değişiklik gösterir. Çoğu hasta, birkaç gün içinde taburcu olur ve yaklaşık 1–2 hafta içinde normal yaşantısına dönebilir.

Makat sarkması tekrarlar mı?

Uygun cerrahi teknikle tedavi edildiğinde tekrar riski düşüktür. Ancak eşlik eden kabızlık, aşırı ıkınma gibi alışkanlıklar değiştirilmezse tekrarlama olasılığı artar.